Zapošljavanje lica sa invaliditetom
Lica sa invaliditetom
Zavod za zapošljavanje ima za cilj da putem realizacije programa namijenjenih licima sa invaliditetom omogući njihovo zapošljavanje kako bi im se omogućio samostalan i dostojanstven život.
U smislu Zakona o profesionalnoj rehabilitaciji i zapošljavanju lica sa invaliditetom, lice sa invaliditetom je:
- lice kojem je utvrđen status invalida rada u smislu propisa o penzijskom i invalidskom osiguranju;
- lice ometeno u razvoju, koje je razvrstano u određenu kategoriju i stepen ometenosti u skladu sa Zakonom o specijalnom obrazovanju i vaspitanju, a završilo je redovno obrazovanje;
- lice ometeno u razvoju, koje je razvrstano u određenu kategoriju i stepen ometenosti u skladu sa Zakonom o specijalnom obrazovanju i vaspitanju, a završilo je obrazovanje u specijalnoj školi;
- lice kod kojeg je nastupio invaliditet odnosno tjelesno oštećenje u skladu sa propisima o boračko - invalidskoj zaštiti;
- lice koje je završilo obrazovanje, uz prilagođeno izvođenje obrazovnog programa i pružanje dodatne stručne pomoći ili posebnom obrazovnom, odnosno vaspitnom programu, u skladu sa Zakonom o vaspitanju i obrazovanju djece sa posebnim obrazovnim potrebama, i
- lice koje je ostvarilo status lica sa invaliditetom zavisno od procenta invaliditeta kod komisije za rehabilitaciju Zavoda za zapošljavanje, u skladu sa Zakonom o profesionalnoj rehabilitaciji i zapošljavanju lica sa invaliditetom.
Prava lica sa invaliditetom
Lica sa invaliditetom koja su na evidenciji Zavoda za zapošljavanje Crne Gore imaju pravo da:
- novčanu naknadu za vrijeme nezaposlenosti, u skladu sa ovim zakonom;
- novčanu pomoć i naknadu troškova prevoza za vrijeme obrazovanja i osposobljavanja i uključivanja udruge mjere usmjerene na povećanje zaposlenosti, odnosno smanjenje nezaposlenosti, u skladu sa ovimzakonom i aktom organa državne uprave nadležnog za poslove rada (u daljem tekstu: Ministarstvo);
- jednokratnu novčanu pomoć i naknadu putnih i selidbenih troškova, ako zasnuje radni odnos na neodređenovrijeme van mjesta prebivališta, u skladu sa aktom Ministarstva.
Obaveze lica sa invaliditetom
Lica sa invaliditetom koja su na evidenciji Zavoda za zapošljavanje Crne Gore imaju obavezu da:
- aktivno traži zaposlenje;
- je raspoloživo za rad;
- sa Zavodom zaključi individualni plan zapošljavanja i izvršava obaveze utvrđene individualnim planomzapošljavanja;
- učestvuje u programima aktivne politike zapošljavanja, u skladu sa ovim zakonom i individualnim planomzapošljavanja;
- prihvati ponuđeno zaposlenje, u skladu sa ovim zakonom;
- obavijesti Zavod o svakoj promjeni koja utiče na sticanje ili gubljenje prava, odnosno obaveza po ovomzakonu, a najkasnije osam dana od dana nastanka promjene.
Utvrđivanje procenta invaliditeta?
Procenat invaliditeta utvrđuje komisija za profesionalnu rehabilitaciju Zavoda za zapošljavanje Crne Gore, neposrednim pregledom lica, uvidom u dokumentaciju. Komisija može, u cilju davanja mišljenja, od podnosioca zahtjeva tražiti dopunu dokumentacije, koja se pribavlja od ljekara određene specijalnosti, odnosno stručnog lica odgovarajućeg profila, zavisno od zdravstvenih i drugih smetnji lica, kojem se utvrđuje procenat invaliditeta, preostala radna sposobnost, odnosno mogućnost zaposlenja i uključivanja u mjere i aktivnostiprofesionalne rehabilitacije.
Invaliditet se, zavisno od procenta, dijeli na:
- laki invaliditet , od 20% do 49%
- umjereni invaliditet, od 50% do 79%
- teški invaliditet, od 80% do 100%.
Zahtjev za utvrđivanje procenta invaliditeta se podnosi u Područnoj jedinici Zavoda za zapošljavanje Crne Gore prema mjestu prebivališta lica, odnosno mjestu rada, ukoliko je to povoljnije za zaposleno lice sa invaliditetom
Kako se ostvaruje neko od prava iz Profesionalne rehabilitacije?
Zahtjev za ostvarivanje prava na profesionalnu rehabilitaciju se podnosi područnoj jedinici Zavoda, prema mjestu prijavljivanja na evidenciju nezaposlenog lica sa invaliditetom, odnosno mjestu rada zaposlenog lica sa invaliditetom.
Nakon sprovedenih mjera i aktivnosti profesionalne rehabilitacije izvođač profesionalne rehabilitacije daje mišljenje o mogućnosti zaposlenja lica sa invaliditetom.
Utvrđivanje procenta invaliditeta
Procenat invaliditeta utvrđuje komisija za profesionalnu rehabilitaciju Zavoda za zapošljavanje Crne Gore, neposrednim pregledom lica, uvidom u dokumentaciju i dodatnim konsultacijama doktora medicine određenih specijalnosti.
Invaliditet se, zavisno od procenta, dijeli na:
- laki invaliditet , od 20% do 49%;
- umjereni invaliditet, od 50% do 79%;
- teški invaliditet, od 80% do 100%.
Zahtjev za utvrđivanje procenta invaliditeta se podnosi u Područnoj jedinici Zavoda za zapošljavanje Crne Gore prema mjestu prebivališta lica, odnosno mjestu rada, ukoliko je to povoljnije za zaposleno lice sa invaliditetom.
Fond za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje osoba sa invaliditetom
Fond za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje lica sa invaliditetom je osnovan 2008 godine. Fond se organizaciono nalazi u sklopu Zavoda za zapošljavanje. Sredstva Fonda se obezbjeđuju iz posebnog doprinosa koji uplaćuju poslodavci, budžeta Crne Gore, budžeta jedinice lokalne samouprave na čijoj teritoriji lice sa invaliditetom ima prebivalište, od donacija i pomoći od strane domaćih i stranih pravnih i fizičkih lica, kao i drugih izvoda u skladu sa zakonom.
Sredstva Fonda koriste se za: mjere i aktivnosti profesionalne rehabilitacije za nezaposlena i zaposlena lica sa invaliditetom, sufinansiranje posebnih organizacija za zapošljavanje, programe aktivne politike zapošljavanja u kojima učestvuju lica sa invaliditetom, subvencije na koje poslodavac koji zaposli lice sa invaliditetom ima pravo, a to su: bespovratna sredstva za prilagođavanje radnog mjesta i uslova rada za zapošljavanje lica sa invaliditetom, kreditna sredstva pod povoljnim uslovima za kupovinu mašina, opreme i alata potrebnog za zapošljavanje lica sa invaliditetom, učešće u finansiranju ličnih troškova asistenta (pomagača u radu) lica sa invaliditetom i subvencije zarade lica sa invaliditetom koje zaposli. Takođe, od sredstava iz Fonda obezbjeđuju se sredstva za finansiranje grant šema i novčane pomoći za nezaposlena lica sa invaliditetom za vrijeme trajanja profesionalne rehabilitacije i uključivanja u mjeru aktivne politike zapošljavanja, obrazovanja i osposobljavanja odraslih.
Profesionalna rehabilitacija
Pravo na profesionalnu rehabilitaciju može ostvariti nezaposleno lice sa invaliditetom, koje se zbog umanjene radne sposobnosti ne može uspješno uključiti u tržište rada, odnosno, zaposleno lice sa invaliditetom, koje zbog umanjene radne sposobnosti ne može zadržati postojeće zaposlenje ili napredovati u njemu.
Postoji niz prepreka koje onemogućavaju zapošljavanje lica sa invaliditetom: predrasude poslodavaca o njihovim radnim sposobnostima, zdravstvena ograničenja, gubitak samopouzdanja, nemotivisanost, opadanje radnih sposobnosti, zastarjela i neadekvatna znanja, slaba prilagodljivost, otuđenost od radne i socijalne sredine, nerealna očekivanja, neinformisanost, a nerijetko se dešava da lice ima više kombinovanih smetnji. Ove prepreke ih onemogućavaju da budu konkurentni na tržištu rada, te im je potrebna dodatna podrška i poseban stručni tretman kroz realizaciju mjera i aktivnosti profesionalne rehabilitacije
Mjere i aktivnosti profesionalne rehabilitacije
- Savjetovanje, podsticanje i motivisanje lica sa invaliditetom na aktivno traženje zaposlenja
- Utvrđivanje preostale radne sposobnosti;
- Pomoć u prihvatanju vlastite invalidnosti i upoznavanje sa mogućnostima uključivanja u osposobljavanje i rad
- Pomoć u izboru odgovarajućih profesionalnih ciljeva
- Razvijanje socijalnih spretnosti i vještina
- Pomoć prilikom traženja odgovarajućeg radnog mjesta
- Analiza konkretnog radnog mjesta i radnog okruženja lica sa invaliditeto
- Izrada plana prilagođavanja radnog mjesta i radnog okruženja za lice sa invaliditetom
- Izrada plana potrebne opreme i sredstava za rad za lice sa invaliditetom
- Osposobljavanje za rad na konkretnom radnom mjestu
- Praćenje i stručna pomoć prilikom osposobljavanja i obrazovanja
- Praćenje lica sa invaliditetom na radnom mjestu nakon zaposlenja
- Evaluacija uspješnosti procesa rehabilitacije za pojedino lice sa invaliditetom
- Ocjenjivanje radnih rezultata zaposlenog lica sa invaliditetom
Mjere i aktivnosti profesionalne rehabilitacije sprovodi izvođač profesionalne rehabilitacije.
Ostvarivanja prava iz profesionalne rehabilitacije
Zahtjev za ostvarivanje prava na profesionalnu rehabilitaciju se podnosi područnoj jedinici Zavoda prema mjestu prijavljivanja na evidenciju nezaposlenog lica sa invaliditetom, odnosno mjestu rada zaposlenog lica sa invaliditetom.
Nakon sprovedenih mjera i aktivnosti profesionalne rehabilitacije izvođač profesionalne rehabilitacije daje mišljenje o mogućnosti zaposlenja lica sa invaliditetom.
Poslodavci i zapošljavanje lica sa invaliditetom
Zakonom o profesionalnoj rehabilitaciji i zapošljavanju lica sa invaliditetom je propisana obaveza zapošljavanja lica sa invaliditetom (kvotni sistem).
Obaveze poslodavaca:
- Poslodavac koji ima od 20 do 50 zaposlenih, dužan je da zaposli najmanje jedno lice sa invaliditetom.
- Poslodavac koji ima više od 50 zaposlenih dužan je da zaposli najmanje 5% lica sa invaliditetom u odnosu na ukupan broj zaposlenih.
- Ako broj lica sa invaliditetom koje je poslodavac dužan da zaposli nije cijeli broj, vrijednost do 0,5 % zaokružuje se na niži cijeli broj, a vrijednost uključujući 0,5% i više zaokružuje se na veći cijeli broj.
- Ova obaveza se ne odnosi na novoosnovanog poslodavca, za prva 24 mjeseca od dana početka rada, kao i na poslodavca koji već ima zaposlena lica sa invaliditetom.
- Izuzetno, ako poslodavac ima ili zaposli lice sa teškim invaliditetom od najmanje 80% invaliditeta smatra se, u pogledu obaveze zapošljavanja, kao da je zaposlio dva lica sa invaliditetom.
Beneficije za zapošljavanje lica sa invaliditetom
Poslodavci koji zaposle lice sa invaliditetom mogu ostvariti neke od sljedećih subvencija:
- bespovratna sredstva za prilagođavanje radnog mjesta i uslova rada za zapošljavanje lica sa invaliditetom;
- kreditna sredstva pod povoljnim uslovima za kupovinu mašina, opreme i alata potrebnog za zapošljavanje lica sa invaliditetom;
- učešće u finansiranju ličnih troškova asistenta (pomagača u radu) lica sa invaliditetom;
- subvencije zarade lica sa invaliditetom;
Procedura ostvarivanja subvencija
Zahtjev za ostvarivanje prava na subvencije podnosi se Fondu za profesionalnu rehabilitaciju, odnosno u područnoj jedinici prema sjedištu poslodavca, odnosno prebivalištu lica sa invaliditetom.
Bespovratna sredstva za prilagođavanje radnog mjesta i uslova rada za zapošljavanje lica sa invaliditetom
Pravo na ovu subvenciju poslodavac ostvaruje ako zaposli lice sa invaliditetom koje je obuhvaćeno mjerama i aktivnostima profesionalne rehabilitacije.
Uz zahtjev, dostavlja se sljedeća dokumentacija:
- dokaz o registraciji kod nadležnog suda i dokaz o ispunjenosti uslova za obavljanje djelatnosti
- dokaz o ostvarenom statusu lica sa invaliditetom, u smislu člana 6 Zakona
- ugovor o radu zaključen sa licem sa invaliditetom
- dokaz o prijavi lica sa invaliditetom na obavezno socijalno osiguranje
- izvještaj izvođača profesionalne rehabilitacije o sprovedenim mjerama i aktivnostima profesionalne rehabilitacije
- specifikacija troškova za opremanje radnog mjesta i uslova rada.
Kreditna sredstva pod povoljnim uslovima za kupovinu mašina, opreme i alata potrebnog za zapošljavanje lica sa invaliditetom
Pravo na ovu subvenciju poslodavac ostvaruje ako zaposli lice sa invaliditetom koje je obuhvaćeno mjerama i aktivnostima profesionalne rehabilitacije.
Uz zahtjev se dostavlja sljedeća dokumentacija:
- dokaz o registraciji kod nadležnog suda i dokaz o ispunjenosti uslova za obavljanje djelatnosti
- dokaz o ostvarenom statusu lica sa invaliditetom, u smislu člana 6 Zakona
- ugovor o radu zaključen sa licem sa invaliditetom
- dokaz o prijavi lica sa invaliditetom na obavezno socijalno osiguranje
- izvještaj izvođača profesionalne rehabilitacije o sprovedenim mjerama i aktivnostima profesionalne rehabilitacije
- dokaz o odobrenom namjenskom kreditu od poslovne banke ili druge kreditno-finansijske institucije
- plan otplate kredita
- dokaz o redovnoj otplati kreditnih sredstava
- dokaz od proizvođača o razlici u cijeni mašine, opreme i alata namijenjene za rad za lice sa invaliditetom.
Učešće u finansiranju ličnih troškova asistenta (pomagača u radu) lica sa invaliditetom
Pravo na ovu subvenciju poslodavac ostvaruje ako zaposli lice sa invaliditetom koje je obuhvaćeno mjerama i aktivnostima profesionalne rehabilitacije.
Uz zahtjev, dostavlja se sljedeća dokumentacija:
- dokaz o registraciji kod nadležnog suda i dokaz o ispunjenosti uslova za obavljanje djelatnosti
- dokaz o ostvarenom statusu lica sa invaliditetom, u smislu člana 6 Zakona
- ugovor o radu zaključen sa licem sa invaliditetom
- dokaz o prijavi lica sa invaliditetom na obavezno socijalno osiguranje
- izvještaj izvođača profesionalne rehabilitacije o sprovedenim mjerama i aktivnostima profesionalne rehabilitacije
- dokaz o vremenu provedenom na radu asistenta (pomagača u radu) za prethodni mjesec.
Pravo na subvenciju finansiranja troškova asistenta pripada za vrijeme trajanja radnog odnosa lica sa invaliditetom.
Poslodavac, kojem je priznato pravo na ovu subvenciju podnosi dokaz o vremenu provedenom na radu asistenta (pomagača u radu), do kraja tekućeg mjeseca za prethodni mjesec.
Učešće u finansiranju ličnih troškova asistenta (pomagača u radu) obračunava se do visine minimalne zarade, u skladu sa propisima iz oblasti rada, zavisno od vremena provedenog na radu.
Subvencija zarade
Visina subvencije zarade iznosi:
- 75% od isplaćene bruto zarade za cijeli period zaposlenosti, za poslodavca koji zaposli lice sa najmanje 50% invaliditeta
- za poslodavca koji zaposli lice sa invaliditetom manjim od 50%, subvencija iznosi: u prvoj godini 75%, u drugoj 60%, u trećoj i svakoj narednoj godini 50% od isplaćene bruto zarade
Uz zahtjev, dostavlja se sljedeća dokumentacija:
- dokaz o registraciji kod nadležnog suda i dokaz o ispunjenosti uslova za obavljanje djelatnosti;
- dokaz o ostvarenom statusu lica sa invaliditetom, u smislu člana 6 Zakona;
- ugovor o radu zaključen sa licem sa invaliditetom;
- dokaz o prijavi lica sa invaliditetom na obavezno socijalno osiguranje.
Poslodavac, kojem je priznato pravo na ovu subvenciju podnosi dokaz o isplati zarade licu sa invaliditetom, sa uplatom doprinosa za obavezno socijalno osiguranje, do kraja tekućeg mjeseca za prethodni mjesec.
Šta ako se ne zaposli lice sa invaliditetom?
Poseban doprinos za zapošljavanje lica sa invaliditetom
Poslodavac koji nije zaposlio lice sa invaliditetom, a shodno Zakonu, je bio u obavezi, dužan je da, za svako lice koje nije zaposlio, prilikom mjesečne isplate zarada i naknada zarada zaposlenih, uplati poseban doprinos za zapošljavanje lica sa invaliditetom.
Stopa posebnog doprinosa iznosi 20% od prosječne mjesečne zarade u Crnoj Gori ostvarene u godini koja prethodi plaćanju doprinosa, a poslodavac koji ima manje od 20 a više od 10 zaposlenih, dužan je, da svakog mjeseca, prilikom isplate zarada i naknada zarada zaposlenih, uplati poseban doprinos.
Stopa posebnog doprinosa za poslodavca koji ima od 10 do 20 zaposlenih iznosi 5% od prosječne mjesečne zarade u Crnoj Gori ostvarene u godini koja prethodi plaćanju doprinosa.
Doprinos se uplaćuje na poseban račun Budžeta Crne Gore – Fonda za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje lica sa invaliditetom br. 820-83141-22.
Vodič o pravima lica s invaliditetom, načinu i nadležnim organima za njihovo ostvarivanje možete preuzeti ovdje.
