Zavodi za zapošljavanje su, kao samostalne ustanove, u Crnoj Gori formirani 1960. godine, na osnovu Zakona o službi zapošljavanja radnika (»Službeni list FNRJ«, br. 27/60). Zakonom je bilo utvrđeno da se zavodi mogu osnivati za jednu ili više opština. Pored opštinskih i međuopštinskih, formiran je i Republički zavod za zapošljavanje, za poslove od zajednickog interesa za Republiku.

Osnovnim zakonom o organizaciji i finansiranju zapošljavanja (»Službeni list SFRJ«, br. 15/65) mijenja se karakter službe zapošljavanja, tako što prestaje da bude javna služba i postaje služba od posebnog društvenog interesa. Opštinski, odnosno međuopštinski i Republicki zavod, transformisani su u zajednice zapošljavanja, saglasno republičkom Zakonu o organizaciji i finasiranju zapošljavanja (»Službeni list SRCG«, br. 34/65).

Početkom 1975. godine se u SR Crnoj Gori donosi Zakon o samoupravnim interesnim zajednicama za zapošljavanje i pravima radnika za vrijeme privremene nezaposlenosti (»Službeni list SRCG«, br. 14/75), kojim se osnivaju samoupravne interesne zajednice zapošljavanja, na nivou jedne ili više opština i na nivou Republike.

Zakonom o zapošljavanju (»Službeni list SRCG«, br. 34/81) je utvrđena obaveza da se samoupravne interesne zajednice osnivaju samoupravnim sporazumom, a ne zakonom. To je dovelo do daljeg usitnjavanja mreže zajednica za zapošljavanje u Republici. Izmjenama i dopunama ovog Zakona, krajem 1985. godine, osniva se jedinstvena Samoupravna interesna zajednica zapošljavanja Crne Gore.

Naziv Zavod za zapošljavanje Crne Gore je uveden Zakonom o zapošljavanju (»Službeni list SRCG«, br. 29/90) 1990. godine.

Odredbom člana 2 navedenog zakona bilo je propisano da se za teritoriju Socijalističke Republike Crne Gore organizuje Zavod za zapošljavanje u kojem se udružuju sredstva i na načelima uzajamnosti, solidarnosti i minulog rada, obezbjeđuju zajednička i pojedinačna prava i ostvarivanje funkcija Zavoda.

U članu 3 istog zakona bilo je  propisano da je Zavod pravno lice i u skladu sa zakonom upisuje se u sudski registar kod nadležnog suda te da su  poslovi koji se obavljaju u okviru funkcija Zavoda, poslovi od posebnog društvenog interesa.

Članom 61 istog zakona je bilo propisano da će se Zavod organizovati do 31.12.1990.godine, kada je prestala sa radom Samoupravna interesna zajednica zapošljavanja SRCG.

Pod nazivom Zavod za zapošljavanje Crne Gore rješenjem od 10.01.1991.godine organizovan je i upisan u registar Privrednog suda Crne Gore, na osnovu člana 10 Zakona o društvenim djelatnostima (»Službeni list SRCG«, br. 19/90) i čl. 2 i 61 Zakona o zapošljavanju. Izmjenama Zakona o zapošljavanju  iz 1991.godine  (»Službeni list SRCG«, br. 28/91) u članu 2 dodato je da se Zavod organizuje kao javna služba.

Odredbom člana 2 Zakona o zapošljavanju (»Službeni list Crne Gore«, br. 5/02, 79/04 i 21/08) bilo je propisano da je zapošljavanje djelatnost od javnog interesa te da shodno članu 7 javna ovlašćenja, kao i organizacione, stručne i druge poslove u oblasti zapošljavanja, propisane zakonom  obavlja Zavod, kao javna služba sa svojstvom pravnog lica (član 74). 

Saglasno odredbi člana 9, u vezi sa članom 7 stav 2 Zakona o zapošljavanju i ostvarivanju prava iz osiguranja od nezaposlenosti (»Službeni list Crne Gore«, br. 14/10, 45/12 , 61/13, 20/15 i 52/16) Zavod ima svojstvo pravnog lica i obavlja poslove zapošljavanja utvrđene ovim zakonom i Statutom Zavoda, kao poslove iz prenesene nadležnosti, koji su od javnog interesa.

Prema odredbi člana 72 Zakona o posredovanju pri zapošljavanju i pravima za vrijeme nezaoslenosti (»Službeni list Crne Gore«, br. 24/19), koji je stupio na snagu 30.04.2019. godine, Zavod za zapošljavanje Crne Gore je pravno lice koje ima status državnog fonda i obavlja djelatnost koja obuhvata poslove u vezi sa zapošljavanjem utvrđene ovim zakonom, drugim propisima i Statutom Zavoda, kao poslove iz prenesene nadležnosti.

Poslove u vezi sa zapošljavanjem obavljaju organizacione jedinice Zavoda utvrđene Statutom Zavoda.

Na prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih u Zavodu primjenjuju se propisi o državnim službenicima i namještenicima.