U Crnoj Gori, prema statističkom izvještaju ZZZ od 18. decembra, registrovana su 51.752 nezaposlena lica, sa stopom nezaposlenosti od 22,31 odsto. Već dvije godine podaci Zavoda, za razliku od MONSTAT-a, pokazuju negativan trend na tržištu rada. Podaci MONSTAT-a dobijeni na osnovu Ankete o radnoj snazi, koja se realizuje po metodologiji Medjunarodne organizacije rada, pokazuju opadajuće parametre anketne nezaposlenosti i stope nezaposlenosti, te rast aktivnosti stanovništva. Anketna stopa nezaposlenosti po MONSTAT-u iznosi 15,1 odsto. Obje stope imaju legitimitet i koriste se u Crnoj Gori.
Uzroci ovakvih, suprotnih pokazatelja u značajnoj mjeri uslovljeni su primjenom nekih zakonskih rješenja, koja direktno i indirektno opterećuju tržište rada. Zavod je postao primamljivo mjesto za ostvarivanje nekog prava. Prijavljena su i lica iz sive ekonomije, koja imaju posao, ali ne i formalno-pravni status. Od jula 2015. godine, kada je registrovana nezaposlenost iznosila 32.000, na evidenciju je došlo još blizu 20.000 osoba. Tržište rada, od polovine 2015. godine (od donošenja »Zakona o majkama«) karakterisalo je povećanje broja novoprijavljanih lica, ali je evidentno da polako dolazi do usporavanja tog trenda.
U strukturi nezaposlenih, više od polovine su žene (58 %), smanjeno je učešće mladih do 25 godina, ali je povećano učešće starijih od 50 godina. Bez posla je 9.219 visokoškolaca, među kojima su 303 magistra i 12 doktora nauka.
Na evidenciji Zavoda nalazi se blizu 6.000 lica sa invaliditetom. U novembru su počele sa radom komisije za profesionalnu rehabilitaciju, u novom sazivu.
Tokom ove godine Zavod je realizovao brojne aktivnosti. Za mjere APZ raspolagali smo sa 2,6 miliona eura, 250.000 eura za kreditno otvaranje 50 novih radnih mjesta, šest miliona eura za podsticanje zapošljavanja lica sa invaliditetom. Programima je obuhvaćeno 2.100 lica sa evidencije nezaposlenih.
Programi obrazovanja i osposobljavanja odraslih realizovani su za 550 nezaposlenih lica u saradnji sa 20 organizatora obrazovanja odraslih. Sticanjem stručnih kvalifikacija, odnosno ključnih vještina povećane su mogućnosti zapošljavanja, prije svega u ugostiteljstvu i turizmu, u uslužnim djelatnostima i u građevinarstvu.
Kroz programe javnih radova omogućeno je zapošljavanje za 1.204 nezaposlena lica.
Programom osposobljavanja za samostalan rad ostvareno je zapošljavanje 50 mladih pripravnika sa srednjom stručnom spremom.
Programom osposobljavanja za rad kod poslodavca ostvareno je zapošljavanje 100 dugoročno nezaposlenih lica, od kojih je 75 iz sjevernih i manje razvijenih opština Crne Gore.
U Program osposobljavanja i zapošljavanja mladih na suzbijanju neformalnog poslovanja »Stop sivoj ekonomiji« uključeno je 145 visokoškolaca, i to: 80 na poslovima pružanja tehničke podrške i pomoći službenim licima Poreske uprave, 35 u Upravi policije i 30 lica u Upravi za inspekcijske poslove. Dosadašnjim njihovim djelovanjem, kroz koordinirani pristup institucija, doprinijelo se stvaranju kvalitetnijeg tržišnog ambijenta, efikasnijem radu institucija, podizanju povjerenja građana u institucije sistema i u konačnom efikasnijem budžetskom prihodovanju. Sa inspektorima rada u legalne radne tokove uvode radnike iz sive ekonomije, tako da za njih prestaje potreba da se nalaze na evidenciji Zavoda za zapošljavanje. Visokoškolci su angažovani do 31. decembra. Već je iskazana potreba i interesovanje državnih organa da se ovaj program realizuje i naredne godine . Zavod je potpisao memorandum o saradnji sa Upravom za inspekcijske poslove i Kancelarijom za borbu protiv trgovine ljudima.
Po dva javna poziva u ovoj godini, Zavod je dodijelio tri miliona eura grant šema, čime se finansira 85 projekata, u koje je uključeno 550 lica sa invaliditetom. Ove godine su zaposlena 322 lica sa invaliditetom, kod 213 poslodavca koji ostvaruju pravo na subvenciju zarade. Od ovih 322 lica sa invaliditetom, njih 205 je zaposleno na neodređeno vrijeme. Brojke, iako nijesu velike, ipak, pokazuju pozitivne pomake i rast interesovanja poslodavaca za zapošljavanjem ove kategorije građana. Inače, sredstvima Fonda za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje lica sa invaliditetom, od 2015. godine, finansirana je realizacija više od 150 projekata zapošljavanja lica sa invaliditetom. Ukupna vrijednost je nešto ispod 7,5 miliona eura.
Dobre rezultate imamo u realizaciji IPA projekata. Zavod je, što direktno, što indirektno, učestvovao u realizaciji devet projekata, od kojih bi izdvojio Prekograničnu saradnju sa Kosovom, Računovodstvo za bolju budućnost, Korak bliže ka tržištu rada, namijenjen RE populaciji i teže zaposlivim. Projekti su pozitivno ocijenjeni kod Evropske komisije i Delegacije EU u Crnoj Gori. Na ovom polju imamo velika očekivanja i za narednu godinu. Crnoj Gori je iz evropskih fondova opredijeljeno više od 15 miliona eura za socijalu, obrazovanje i zapošljavanje. Tržištu rada namijenjeno je 7,4 miliona eura.
Razvoj preduzetništva, kao prostora za otvaranje novih radnih mjesta, biće u našem fokusu i naredne godine. Nastavićemo sa IRF-om da pružamo nefinansijsku i finansijsku podršku za realizaciju biznis ideja mladih, žena, tehnoloških viškova. Ukoliko se, poslije duže vremena, budžet Zavoda poveća, što očekujemo, planirali smo da tokom 2018. uključimo od 3.500 do 4.000 nezaposlenih u neke od programa i mjera aktivne politike zapošljavanja, zašto je predvidjeno 4,6 miliona eura. Pola miliona eura očekujemo za kredite za samozapošljavanje, čime bi mogli otvoriti 100 novih radnih mjesta. Za Fond za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje lica sa invaliditetom očekivanja su na ovogodišnjem nivou - šest miliona eura.
Osim podsticanja zapošljavanja na sjeveru i u manje razvijenim opštinama, realizovaćemo nove programe za pojedine kategorije teže zaposlivih. Prije svega, mislim, na programe namijenjene ženama, bivšim korisnicama naknada po osnovu radjanja troje i više djece.
Naredne godine predstoji nam obaveza stavljanja u funkciju dva sistemski veoma bitna centra - cenar za autizam i centar za rehabilitaciju. Kao što vam je poznato, kroz medjuresorske pregovore, Zavod za zapošljavanje je ustupio dio objekta, sa medicinskom opremom, na Zabjelu za potrebe nacionalnog centra za autizam. U izgradnju i opremanje objekta Zavod je uložio dva miliona eura. Osnivanje centra predstavlja realizaciju strateškog plana djelovanja socijalnih partnera u Crnoj Gori radi obezbjeđivanja na jednom mjestu zdravstvenih, socijalnih, obrazovnih, radno-terapeutskih usluga, usluga profesionalne rehabilitacije počev od predškolskog uzrasta (bez obzira na vrijeme i okolnosti nastanka oštećenja) u skladu sa njihovim realnim potrebama i po međunarodnim standardima.
Izmještanjem zdravstvenog osiguranja iz ZZZ u Fond zdravstva stvorene su pretpostavke za sređivanje evidencije preopterećenje licima koja ne traže posao. Ostvarivanje prava na materijalno obezbjeđenje porodice nije više uslovljeno statusom nezaposlenog lica. Namjera nam je da se stvori prostor da se Zavod bavi licima koja istinski traže posao, što je njegova suštinska djelatnost. U toku su programi obuke naših službenika. Seminare i treninge sprovodimo u cilju upoznavanja i efikasnije primjene zakonskih rješenja, te produktivnijeg i efikasnijeg rada Zavoda.
